Đọc bài thơ “Đêm vàm kinh” của Vĩnh Thông

Mở đầu bài thơ với bốn câu tưởng như được buông ra từ một tâm hồn đang nhẹ nhàng thanh thoát:

“Đêm vàm kinh có gì trong mắt nhau

Mà nước vẫn chân cầu. Nước chảy

Cánh bèo nhỏ về đâu. Cuộn mãi

Bạn và ta hóa ngọn sóng trăm màu.”

Thật ra đây là một tâm hồn chất chứa nỗi buồn từ nội tâm loan ra, trùm lên cảnh vật. Câu thơ “Đêm vàm kinh có gì trong mắt nhau” không đánh dấu chấm hỏi là một sự khẳng định có cái gì đó khó tả thể hiện trong mắt của cả hai người. Cái “có gì trong mắt nhau” đó là nỗi buồn ẩn bên trong đôi mắt nhưng lại được bày ra cụ thể qua “nước vẫn chân cầu. Nước chảy”, qua “cánh bèo nhỏ về đâu. Cuộn mãi” và cuối cùng nỗi buồn của hai người không còn tiềm tàng mãi trong lòng mà đã thật sự dấy lên thành ngọn sóng muôn màu: “Bạn và ta hóa ngọn sóng trăm màu”.

Vì “người buồn cảnh có vui đâu bao giờ” (Nguyễn Du), cho nên bốn câu thơ trên không chỉ đã bày ra từng góc cạnh của nỗi buồn thực tại, mà còn thể hiện được khái quát hai thân phận của hai con người ngồi đó.

Khổ hai của bài thơ mới thật sự là nỗi buồn được bật ra thành câu, thành lời, thành cử chỉ:

 “Đêm vàm kinh lá nào rớt bâng khuâng” vừa tả cảnh buồn của từng chiếc lá rơi nhưng lại vừa diễn tả từng suy tư diễn ra trong lòng hai người âm thầm như những chiếc lá rơi. Ba câu thơ kế tiếp âm thanh dập đồn, lời thơ da diết như con sóng trăm màu ở khổ thơ trên, trở nên cuồn cuộn trong khổ thơ nầy, hòa quyện trong tâm hồn đã dậy lên bão tố.

Khổ thứ ba của bài thơ là sự bình tĩnh tâm hồn sau khi nỗi bi thương ập đến. Bây giờ tâm hồn như bầu trời sau cơn bão, còn lại sự hoang tàn và sự chịu đựng chua cay. Lời thơ như con nước êm đềm trôi nhưng đã đỏ phù sa, như nỗi đắng cay đã thấm độc dược trong lòng:

“Đêm vàm kinh còn ai nhớ người đi” không phải là một lời trách móc mà là một lời bày tỏ sự nuối tiếc, sự lưu luyến, sự dằn vặt đang xảy ra trong tâm hồn hai người. Và tiếp theo là nhưng câu thơ bi quan nói đến ngày mai, nói đến nắm chặt tay, nói đến hờn dỗi để bày tỏ sự dùng dằng trước giờ phút chia ly, cái giờ phút mà thuở xưa “Người lên ngựa kẻ chia bào / Rừng phong thu đã nhuốm màu quan san” của Nguyễn Du.

Ba khổ thơ trên đã được dồn cả vào ly cà phê trong khổ thơ chót. Ly cà phê đọng hết cả cái thi vị trong suốt bài thơ Đêm vàm kinh mà người đọc nhấp những giọt cuối cùng sẽ thấy cái đắng, cái thơm chảy vào lâng lâng trong cơ thể:

“Đêm vàm kinh mai ta còn với sương” là một lối miêu tả dùng hình dung từ rất xuất sắc. Chữ “sương” thể hiện được cả nỗi lòng lạnh lẽo cô đơn của người ở lại, lại thể hiện được cả một bầu trời ảm đạm, làm cho sự lạnh lẽo cô đơn rộng ra bao quát. Thường thường người ta hay viết “đêm vàm kinh mai còn ta với ta” chứ không mấy ai dùng chữ “sương” như tác giả bài thơ.

“Ai giấu nhớ vào trong từng sợi khói” cũng là một câu thơ quá tuyệt. Câu thơ ấy sẽ là bình thường nếu tác giả không dùng chữ “giấu”, vì chữ “giấu” làm câu thơ trở nên ẩn dụ mà lại bày tỏ vô vàn tâm tư trong sợi khói, khiến cho câu thơ không trở thành đơn điệu lặp lại những gì mà thiên hạ thường dùng.

Tôi không thích ca tụng bài thơ hay một cách chung chung. Tôi thích viết ra chỗ hay một cách cụ thể của một bài thơ. Những cảm nghĩ của tôi có thể không đúng ý tác giả, hay không đúng ý bạn đọc nào thì xin vui lòng lượng thứ, vì thật ra tôi chỉ viết theo sự chủ quan của mình dưới cái nhìn không chuyên nghiệp.

Tuy thế đây là một bài thơ hay mà khó ai phản bác. Đọc nó, tôi như quay lại với đời mình bốn mươi năm về trước, hay xa hơn nữa, của thời Nhất Linh trong Đôi bạn. Tôi cứ nghĩ, giới trẻ thời nay không thể làm một bài thơ chia tay hay được, vì họ sống trong hòa bình thịnh trị. Vậy mà cảm ơn một Vĩnh Thông đã làm cho tôi rưng rưng nước mắt.