Yên bình xứ cù lao Chợ Mới - Vĩnh Thông

Cù lao Giêng dài khoảng 14 km, rộng khoảng 4 km, nằm giữa sông Tiền, thuộc huyện Chợ Mới. Cù lao còn có nhiều tên gọi khác như cù lao Đầu Nước, Diên, Riêng, Ven… Tên cù lao nầy trong thư tịch triều Nguyễn là Doanh Châu (châu: cù lao), bên cạnh đó tên cù lao nầy trong tiếng Khmer là koh Teng (koh: cù lao). Cù lao Giêng là nơi được khai phá sớm, năm 1700, lưu dân và binh lính theo Lễ Thành Hầu Nguyễn Hữu Cảnh vào phương Nam, một số đã quyết định ở lại định cư lâu dài trên cù lao Giêng.

Hiện nay trên cù lao Giêng có ba xã Tấn Mỹ, Mỹ Hiệp, Bình Phước Xuân. Đường quê ở cù lao Giêng yên ắng, còn đậm đặc hương vị miệt vườn với hai bên là những vườn cây sum sê, xanh mướt. Nơi đây còn khá nhiều kiến trúc cổ xưa, đặc sắc và được bảo quản tốt. Trải qua bao cuộc bể dâu nhưng những di tích ấy vẫn sừng sững giữa làng quê thanh bình. Người ta tìm đến như một sự hoài niệm về một thời xa xăm.

Muốn có một góc yên bình trong tâm hồn, bạn có thể đến chùa Phước Thành và chùa Phước Minh ở xã Bình Phước Xuân. Chùa Phước Thành có diện tích rộng lớn, mang phong cách kiến trúc cổ Á Đông kết hợp với dáng dấp Ấn - Hồi. Chùa Phước Minh còn gọi là chùa Bà Vú, vì ngày xưa vị sư nữ lập chùa có nhận trẻ mồ côi về nuôi. Điểm nhấn chính của chùa hiện nay là ngọn tháp chín tầng nổi bật, mang phong cách kiến trúc Phật giáo Huế.

Xã Tấn Mỹ nằm ở đầu cù lao Giêng có chùa Thành Hoa. Chùa còn có tên khác là chùa Đạo Nằm vì vị tôn sư từng tu hành theo một phương pháp lạ là nằm thiền.

Người sáng lập là hòa thượng Tịnh Nghiêm (1904 - 1954), tên thật là Trần Hữu Thế, quê ở Đồng Tháp. Tuổi trưởng thành, ông đến cù lao Giêng, phát tâm xuất gia ở chùa Phước Thành (xã Bình Phước Xuân). Sau đó, ông nằm tu hành suốt chín năm. Hết chín năm, ông trở lại sinh hoạt bình thường, bắt đầu thuyết pháp và thu nhận tín đồ. Vì cách tu kỳ lạ đó, dân gian gọi ông là ông Đạo Nằm và chùa Thành Hoa là chùa Đạo Nằm. 

Tháp mộ ông Đạo Nằm (Ảnh: Vĩnh Thông)

Chùa Thành Hoa có kiến trúc trang nhã, trang trí nhiều bức tranh vẽ sự tích cuộc đời Đức Phật. Trước chùa có hồ sen lớn và nhiều cây xanh làm cho không gian như trải rộng ra. Sau chùa là Tổ đường được trang hoàn lộng lẫy, điểm nhấn là chiếc ghế của ông Đạo Nằm được chạm trổ tinh xảo. Tháp mộ của ông Đạo Nằm bên cạnh chùa, nổi bật với nhiều hoa văn họa tiết trang trí được đắp nổi bằng gốm tráng men rực rỡ màu sắc. Trong tháp có quan tài của ông bằng xi măng, nhưng không chôn xuống đất mà đặt lộ thiên.

Phủ thờ và lăng Ba Quan Thượng Đẳng

Xã Bình Phước Xuân ở cuối cù lao Giêng có lăng Ba Quan Thượng Đẳng và phủ thờ Nguyễn Tộc. Đây là nơi an nghỉ của ba vị tướng họ Nguyễn, tham gia chiến đấu cho sự nghiệp phục quốc của chúa Nguyễn Ánh. Người anh cả là Nguyễn Văn Thư, được phong tước Thư Ngọc Hầu, một danh tướng nổi tiếng ở miền Nam. Hai em của ông là Chánh ngự quân Nguyễn Văn Kinh và Hậu ngự quân Nguyễn Văn Diện.

Năm 1801, họ đã hy sinh trong trận thủy chiến ác liệt trên cửa biển Thị Nại và thi thể chìm dưới biển sâu. Mãi đến năm 1814, triều đình mới báo hung tin về gia đình và cho làm ba hình nhân tượng trưng bằng sáp đưa về mai táng tại quê hương. Bởi thế, đây là một trong những khu lăng mộ danh tướng triều Nguyễn có niên đại cao nhứt nhì ở miền Nam.

Gọi là lăng nhưng thực chất chỉ là ba nấm mộ nhỏ, đơn sơ, bình dị giữa vườn quê yên tĩnh. Ba ngôi mộ có dáng dấp kỳ lạ vì được tạc hình dáng ba con vật là mực, cá chép và rùa. Ba con vật này đọc theo âm Hán - Việt là mặc - lý - quy, kết hợp lại mang hàm nghĩa sâu sắc: về trong im lặng. Qua đó, ngụ ý ba vị tướng từng lăn lộn giữa sa trường nay trở về nằm yên lặng giữa quê hương - một thông điệp hết sức nhân văn.

Làng nghề mộc Chợ Thủ

Chợ Thủ là một ngôi chợ có từ rất lâu, thuộc xã Long Điền A, huyện Chợ Mới. Nơi đây thời Nguyễn có đặt thủ Chiến Sai (thủ là đồn binh nhỏ), nên thành địa danh. Làng nghề mộc Chợ Thủ được hình thành cuối thế kỷ XIX, bắt nguồn từ nghề chạm khắc mộc miền Trung mà các lưu dân đã đem theo trong quá trình Nam tiến. Từ đó đến nay, làng nghề luôn lưu truyền và phát triển qua nhiều thế hệ với những người thợ có tay nghề khéo léo.