Tháng Ramadan của người Chăm Islam An Giang - Vĩnh Thông

Ramadan là tháng nhịn ăn của tín đồ Islam (Hồi giáo) trên toàn thế giới, diễn ra vào tháng 9 Hồi lịch. Trong suốt tháng, tín đồ không được ăn uống từ lúc mặt trời mọc đến lúc mặt trời lặn, nhằm thể hiện ý nghĩa chia sẻ với những người nghèo đói và rèn luyện khả năng tiết chế những cám dỗ vật chất. Tại tỉnh An Giang, cộng đồng người Chăm theo tôn giáo Islam hằng năm long trọng đón mừng tháng thánh lễ nầy, góp phần vào sự phong phú cho diện mạo văn hóa địa phương.

Người Chăm tại Việt Nam hiện nay có khoảng 150.000 người, sống rải rác ở các tỉnh thành khu vực Nam Trung Bộ và một bộ phận ở Nam Bộ. Trong đó, với trên 14.000 người, An Giang là tỉnh có số lượng người Chăm đông thứ tư tại Việt Nam và đông nhứt Nam Bộ. Nếu người Chăm Trung Bộ theo tôn giáo Bàlamôn hoặc Bàni (tôn giáo bản địa được sáng tạo từ sự kết hợp giữa Islam và Bàlamôn), thì người Chăm Nam Bộ theo tôn giáo Islam dòng Sunni.

Người Islam có năm trụ cột tinh thần, đó là những bổn phận của tín đồ. 1) Tin tưởng tuyệt đối vào Allah: Tín đồ chỉ thừa nhận một thượng đế duy nhứt là Allah và Muhammad là thiên sứ. 2) Cầu nguyện: Mỗi ngày cầu nguyện năm lần ở bất cứ nơi đâu và thứ Sáu hằng tuần phải đến thánh đường làm lễ. 3) Bố thí: Làm các công việc từ thiện giúp đỡ những người khó khăn. 4) Nhịn ăn uống trong tháng Ramadan: Nhịn ăn uống vào ban ngày trong trọn tháng Ramadan. 5) Hành hương về thánh địa Mecca: Mỗi tín đồ có điều kiện phải hành hương về thánh địa ít nhứt một lần trong đời.

Tháng thánh lễ Ramadan là tháng 9 trong Hồi lịch, song nó không trùng với tháng 9 của Dương lịch mà mỗi năm mỗi thay đổi khác nhau. Ở Việt Nam, trước nay nhiều người quen sử dụng cụm từ “tháng chay Ramadan”, nhưng thực tế đây không phải là tháng ăn chay, mà là tháng nhịn ăn uống. Tháng Ramadan mang ý nghĩa chính là để người Islam trải qua cảnh đói khát, từ đó biết thương xót và chia sẻ với những người nghèo khổ. Ngoài ra, đây còn là dịp để họ tỏ lòng biết ơn Allah, nhắc nhở bản thân tiết chế không quá đam mê dục vọng, tịnh tâm xem xét lại những lỗi lầm của mình…

Ramadan là sự kiện quan trọng trong đời sống tôn giáo của người Chăm ở An Giang. Do đó, dù làm ăn buôn bán ở đâu, họ cũng trở về quê nhà để thực hành nghi lễ và sum họp gia đình. Trước lễ, họ đến các nghĩa trang (bên cạnh các thánh đường) để tảo mộ người thân. Trong những ngày suốt tháng Ramadan, từ lúc mặt trời mọc đến lúc mặt trời lặn, các tín đồ từ 15 tuổi trở lên phải nhịn ăn uống, hút thuốc, quan hệ tình dục… Tuy nhiên, các công việc làm ăn vẫn diễn ra bình thường. Thành phần được miễn nhịn ăn uống là những người già yếu, bịnh tật, trẻ em, phụ nữ có thai hoặc trong thời kỳ cho con bú, người đang du lịch hoặc công tác ở quốc gia không lấy Islam làm quốc giáo… 

Mỗi ngày trước lúc mặt trời mọc, họ sẽ ăn bữa ăn đầu tiên trong ngày gọi là suhoor, sau đó nhịn ăn uống cả ngày. Buổi tối khi có tiếng trống báo hiệu, mọi người trong cộng đồng cùng quây quần với nhau trong bữa ăn tối gọi là ifar. Đây là bữa tiệc phong phú để cung cấp năng lượng cho tín đồ sau một ngày nhịn đói khát. Vào thời điểm nầy, các xóm Chăm sôi động hẳn lên với những tiếng cười nói xôn xao. Đến khi tiếng trống lại vang lên báo hiệu một ngày mới thì mọi việc ăn uống dừng lại.

Trong những ngày Ramadan, bên cạnh việc làm ăn sản xuất như ngày thường, người Chăm đến hành lễ ở thánh đường nhiều lần hơn, cùng nhau đọc kinh Quran và nghe giáo cả giảng đạo. Những người phụ nữ tập trung làm lễ tại nhà. Mỗi chiều khoảng sáu giờ, nam giới tập trung tại masjid (thánh đường), nơi đây có nấu sẵn cháo gà hoặc cháo vịt để tín đồ ăn lót dạ. Việc nấu đãi nầy diễn ra đều đặn suốt tháng Ramadan và cứ sau mười ngày nhịn thì chế độ chiêu đãi lại được tăng cao hơn. Bên cạnh đó, vào khoảng thời gian chiều tối, những người hàng xóm thường đến nhà thăm hỏi lẫn nhau và ăn uống cùng nhau. Không chỉ thế, tháng Ramadan của người Chăm ở An Giang tràn ngập không khí sẻ chia, với nhiều điểm phát những suất ăn miễn phí cho người nghèo vào sáng sớm và chiều tối mỗi ngày. 

Kết thúc tháng Ramadan, cộng đồng Chăm tổ chức lễ Roya Haji vào ngày 1 tháng 10 Hồi lịch, mang ý nghĩa là ngày xả chay và bố thí cho người nghèo. Đồng thời, từ ngày 1 đến 3 tháng 10, họ đi thăm hỏi và tặng quà cho nhau, chúc mừng nhau đã vượt qua tháng Ramadan, xin tha thứ cho nhau những điều lầm lỡ… Mỗi gia đình chuẩn bị sẵn nhiều món đặc sản đễ đãi khách đến thăm. Đây là những ngày vui nhứt trong năm của người Chăm ở An Giang, được xem gần như là ngày Tết của họ. Tháng Ramadan thiêng liêng kết thúc trong niềm hân hoan của cả cộng đồng, góp phần giúp họ tăng thêm tình yêu thương với những người nghèo khó, đồng thời rèn luyện phẩm hạnh cho con người, tiết chế những cám đỗ vật chất tầm thường.

VĨNH THÔNG

(Bài đăng trên Tập san Hương quê, số 2, 2017)